Nadwrażliwość sensoryczna to coraz częściej diagnozowane zaburzenie wśród dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Problemy z przetwarzaniem bodźców sensorycznych mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka, jego rozwój emocjonalny oraz relacje społeczne. Wczesne rozpoznanie trudności oraz odpowiednie wsparcie umożliwiają poprawę komfortu życia i rozwój samodzielności. Poniżej omówiono podstawowe informacje na temat nadwrażliwości sensorycznej oraz skuteczne sposoby wspierania dzieci z tym zaburzeniem.
Czym jest nadwrażliwość sensoryczna?
Nadwrażliwość sensoryczna, znana również jako zaburzenie przetwarzania sensorycznego, polega na nieprawidłowej reakcji organizmu na bodźce zmysłowe – wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, węchowe, a także związane z ruchem i równowagą. Dziecko z nadwrażliwością może silnie reagować na dźwięki, zapachy lub nawet lekkie dotknięcia, które dla innych są neutralne. Występuje również odwrotna sytuacja – niedowrażliwość, polegająca na osłabionej reakcji na bodźce, jednak ten artykuł skupia się głównie na nadreaktywności.
Zaburzenia sensoryczne nie są klasyfikowane jako oddzielna jednostka chorobowa w międzynarodowych klasyfikacjach, ale często współistnieją z takimi diagnozami jak zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD), ADHD czy opóźnienie rozwoju psychoruchowego. Problemy sensoryczne nie są wynikiem złego wychowania czy nadwrażliwości psychicznej, lecz fizjologicznej trudności w przetwarzaniu informacji dostarczanych przez zmysły.
Objawy nadwrażliwości sensorycznej u dzieci
Zachowania dziecka z nadwrażliwością mogą objawiać się w różnorodny sposób, w zależności od rodzaju bodźców, na które organizm reaguje nadmiernie. W przypadku nadwrażliwości dotykowej, dziecko może unikać kontaktu fizycznego, sprzeciwiać się noszeniu niektórych ubrań, a nawet nie tolerować mycia ciała czy obcinania paznokci. Może także wycofywać się z aktywności jak zabawy w piasku, plastelinie czy innych materiałach o określonej konsystencji.
Dzieci z nadwrażliwością słuchową często reagują lękiem lub płaczem na dźwięki, które wydają się niegroźne – np. odgłos odkurzacza, krzyk, muzykę lub gwar w przedszkolu. W przypadku nadreaktywności na bodźce wzrokowe, dziecko może unikać jasnych świateł lub kolorowych, migających obrazów. Czasem objawy są mieszane – nadwrażliwość występuje w kilku modalnościach jednocześnie, co znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Skuteczne sposoby wspierania dziecka
Wspieranie dziecka z nadwrażliwością wymaga przede wszystkim zrozumienia i obserwacji jego indywidualnych reakcji na bodźce. Jednym z najczęściej zalecanych podejść jest wdrożenie diety sensorycznej, czyli zestawu aktywności dobranych indywidualnie po ocenie potrzeb dziecka, które dostarczają kontrolowanych wrażeń zmysłowych. Program taki opracowywany jest zazwyczaj przez specjalistę terapii integracji sensorycznej.
Warto zadbać o tworzenie bezpiecznego i przewidywalnego otoczenia. Redukowanie ilości bodźców w domu – np. ograniczenie hałasu, jasnego światła czy drażniących zapachów – może przyczynić się do zmniejszenia napięcia u dziecka. Pomocne mogą być także akcesoria takie jak kamizelki obciążeniowe, koce sensoryczne czy przytulanki terapeutyczne, które wspierają organizację układu nerwowego i poprawiają poczucie bezpieczeństwa.
Terapia sensoryczna – czy warto?
Jedną z form profesjonalnego wsparcia dla dzieci z nadwrażliwością zmysłową jest terapia integracji sensorycznej (SI). Terapia ta ma na celu poprawę przetwarzania bodźców i polega na wykonywaniu przez dziecko specjalnie dobranych ćwiczeń w bezpiecznym, stymulującym środowisku. Dziecko uczy się w ten sposób lepszej organizacji zmysłowej i radzenia sobie ze swoimi reakcjami na różne wrażenia.
Zajęcia w ramach terapii SI są prowadzone przez odpowiednio przeszkolonych terapeutów i zazwyczaj odbywają się raz lub kilka razy w tygodniu. Postępy, choć często wymagają czasu, mogą znacząco wpłynąć na poprawę funkcjonowania emocjonalnego, społecznego oraz motorycznego. Warto jednak pamiętać, że skuteczność terapii zależy od indywidualnych potrzeb dziecka i jego zaangażowania.
Wskazówki dla rodziców i opiekunów
Rola rodziców i opiekunów jest kluczowa w procesie wspierania dziecka z nadwrażliwością sensoryczną. Podstawą sukcesu jest akceptacja i cierpliwość. Warto obserwować dziecko, aby rozpoznawać sytuacje, które wywołują nadmierne reakcje i ich unikać lub odpowiednio je modyfikować. Regularna współpraca ze specjalistami, takimi jak psychologowie dziecięcy, terapeuci SI czy neurologopedzi, może przynieść wymierne korzyści w planowaniu działań terapeutycznych.
W codziennym funkcjonowaniu pomocna okazuje się struktura dnia, jasny harmonogram i przewidywalność. Dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego często lepiej funkcjonują w stabilnym środowisku, pozbawionym niespodziewanych zmian. Przydatne może być również prowadzenie dziennika sensorycznego, w którym notowane są obserwacje dotyczące reakcji dziecka na różne sytuacje – stanowi to cenne źródło informacji dla specjalistów prowadzących terapię.
Zrozumienie nadwrażliwości sensorycznej i odpowiednie podejście może umożliwić dziecku pełniejsze uczestnictwo w codziennych aktywnościach oraz rozwój w swoim tempie, z poszanowaniem jego potrzeb i granic sensorycznych.
Artykuł powstał przy współpracy z centrumstamina.pl.
Powyższe informacje należy traktować jedynie jako informacyjno – edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą zastąpić bezpośredniego kontaktu ze specjalistami i nie powinny być uznawane za profesjonalną poradę.
